Being artificial

“Their hands fitted well, the grip was intricate, unbreakable, there were so many points of contact”. O Ian McEwan, στη σελίδα 52 του The Innocent δίνει μια από τις ωραιότερες περιγραφές των χεριών ενός άνδρα και μιας γυναίκας: δακτύλων που συσφίγγονται αναζητώντας αναγνωριστικά τις θέσεις τους στις γραμμές εκείνων του άλλου. Η δύναμη της γραφής του McEwan πηγάζει ακριβώς από την ευστοχία της λεπτομέρειας. Η συγκρότηση των μυθιστορημάτων του μοιάζει να βασίζεται στην ευαισθησία με την οποία είναι δομημένη μια εικόνα, έτσι ώστε όσο και να τη μεγεθύνει ο αναγνώστης δεν παρεμποδίζεται από κόκκο, αλλά συνεχίζει να βλέπει με κρυστάλλινη καθαρότητα τα εξ ων συνετέθη.

Ενδεχομένως αυτό να αποτελεί και μέρος του προβλήματος της μυθοπλασίας του McEwan: οι υπέροχες συναρμολογούμενες κατασκευές του είναι τόσο λεπτεπίλεπτες ώστε μόνο ως tableaux vivants μπορούν να λειτουργήσουν. Εισάγοντας την παραμικρή κίνηση, μια ιδέα δυναμικής, οι αρθρώσεις μπλοκάρουν και το σύνολο κολλάει. Συνήθως, οι ήρωές του είναι τόσο ζωηρά σκιαγραφημένοι που ξεχνάς την προφανή (και πρωτοφανή) τους ατυπικότητα, η οποία στρεσάρει το suspension of disbelief στα όριά του: sociopaths με τον μαγνητισμό του Christian Bale εισβάλλουν σαββατιάτικα στο upper middle class σπίτι σου και θέλουν να βιάσουν την κόρη σου, νευροχειρουργοί πατέρες που τους σώζουν από βέβαιο θάνατο στο καπάκι της απόπειρας, ζευγάρια που βιώνουν τραυματικά την πρώτη νύχτα γάμου σε βαθμό τραγωδίας (είδατε τι πάθαιναν στα ‘50s που δεν είχαν σεξουαλική διαπαιδαγώγηση;), εραστές που μετατρέπονται απολύτως ορθολογικά σκεπτόμενοι σε δολοφόνους τεμαχιστές πτωμάτων. Καθώς η πρόζα καλύπτει τις λογικές ακροβασίες, αργείς να ανακαλύψεις ότι το έργο του McEwan μοιάζει ώρες ώρες να βασίζεται στο θυμόσοφο λαϊκό δόγμα της «κακιάς στιγμής» – της στατιστικής απιθανότητας που μετατρέπει συνηθισμένους ανθρώπους σε αθύρματα μιας βάσκανου μοίρας. Και μια και όλοι βρίσκονται στο έλεος της τυχαιότητας, το επιχείρημα της βασικής πλοκής των ατελών κομψοτεχνημάτων του συγγενεύει άμεσα με εκείνο του Joker προς τον Batman στο Killing Joke του Alan Moore. Όπου ο αρχετυπικός psycho killer εκμυστηρεύεται στον αντίπαλό του τι τον μετέτρεψε από καθημερινό σύζυγο με τετριμμένα οικογενειακά διλήμματα σε ψυχοπαθή δολοφόνο (και μπορεί να κάνει τον καθένα μας να πιάσει τη φαλτσέτα και να κόβει αβέρτα λαιμούς): “one bad day” – η κακιά η ώρα, η κακιά στιγμή, ο κακός μας ο καιρός...